Mensenrechten op de Markt
Yarnbombing Vilvoorde haakt mensenrechten
De ‘wildbreiers’ van Yarnbombing Vilvoorde en huisvandeMens Vilvoorde maakten van de Luifel op de Grote Markt in Vilvoorde een mensenrechtenkunstwerk met als titel ‘Mensenrechten op de Markt'.
De 12 pilaren van de Luifel zijn bekleed met gehaakte afbeeldingen die geïnspireerd zijn op mensenrechten. Het huisvandeMens Vilvoorde ondersteunt dit project met veel enthousiasme: mensenrechten staan centraal in het vrijzinnig humanisme. Op deze pagina lees je er meer over. Maar ga vooral kijken op de Grote Markt van Vilvoorde!
Mensenrechten: werk in uitvoering
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) werd op 10 december 1948 goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.
De verklaring is sindsdien niet meer gewijzigd, maar werd wel aangevuld met andere verklaringen en verdragen. De UVRM blijft wel de ruggengraat van alle mensenrechten: het basisidee dat er universele rechten zijn, die gelden voor álle mensen, waar ook ter wereld. Tegelijkertijd hebben alle mensen én landen de plicht om die mensenrechten te respecteren en op te komen voor mensen wier mensenrechten geschonden worden.
12 pilaren, 12 rechten
Recht op vrede
Je zou denken dat vrede een mensenrecht is. Als er nu één ding een dreiging is voor de mensenrechten is het wel oorlog. En de UVRM kwam er juist als een reactie op de verschrikkingen tijdens de tweede wereldoorlog. In het voorwoord van de UVRM wordt wel gezegd dat erkenning van de mensenrechten de grondslag is voor de “vrijheid, gerechtigheid en vrede in de wereld”, en in artikel 1 staat dat mensen zich in “een geest van broederschap” met elkaar moeten gedragen. Maar een 'recht op vrede’ staat er niet in. Toch vonden veel mensen dat vrede een mensenrecht moet zijn. Daarom richtten de Verenigde Naties in 2012 een werkgroep op die een ‘verklaring over het recht op vrede’ uitwerkte. In 2016 werd deze verklaring aangenomen door de VN. Een stap in de goede richting, maar de weg is nog lang.
Recht op neutrale rechtspraak
In de UVRM staan wel 5 artikels over rechtsspraak (artikel 6 t.e.m. 11). Het komt er op neer dat iedereen gelijk is voor de wet. Iedereen moet dezelfde bescherming krijgen door de wet. Wie beschuldigd wordt van iets onwettelijks, heeft recht op rechtshulp (een advocaat) en een eerlijke behandeling door een onpartijdige rechtbank: dat laatste betekent dat een rechter je enkel op je daden beoordeelt, niet op wie je bent. En ook heel belangrijk: een beschuldigde is onschuldig zolang zijn schuld niet volgens een rechtbank bewezen is.
Recht op meningsuiting en betogen
Artikel 19 is hier duidelijk: je hebt recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Je mag in alle vrijheid ideeën opsporen, ontvangen en doorgeven. Bovendien heb je volgens artikel 20 het recht op ovrijheid van vereniging en vergadering. Dat wil zeggen dat je ook het recht hebt om met anderen vreedzaam samen te komen om je mening te laten horen. Bijvoorbeeld door te betogen.
Vrijheid van levensbeschouwing
Artikel 18 stelt dat iedereen recht heeft op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst. Iedereen heeft het recht om zijn godsdienst te vrij belijden. Je bent ook vrij om van godsdienst te veranderen of om helemaal niet in een god te geloven.
Veel mensen worden vervolgd om hun geloof, of vechten omwille van hun geloof. Maar wereldwijd worden ook veel mensen vervolgd of omdat ze niet in een god geloven. Humanists International maakt daar elk jaar een rapport over.
Recht op vluchten en asiel
Artikel 14 stelt dat iedereen het recht heeft om in andere landen asiel te zoeken om zich tegen vervolging te beschermen. Dit recht werd later verder uitgewerkt in het Vluchtelingenverdrag. Daarin staat ook dat vluchtelingen en asielzoekers niet mogen worden teruggestuurd naar een land waar ze gevaar lopen. vluchtelingen hebben recht op onderdak en de basisbenodigdheden voor een menswaardig leven. Dit wordt vaak kortweg ‘recht op bed, bad en brood’ genoemd. Als een asielaanvraag is goedgekeurd krijgt de vluchteling grotendeels dezelfde rechten als andere burgers.
Recht op een gezond milieu
Toen de UVRM opgesteld werd was milieu nog geen belangrijk thema. Maar langzaamaan groeide het besef dat milieuvervuiling een bedreiging is voor mensenrechten. In 1972 namen de VN de zogenaamde ‘Stockholmverklaring’ aan: mensen hebben het recht om te leven in een gezond milieu en de mens is verantwoordelijk is voor de bescherming van het milieu voor toekomstige generaties. Nog maar pas in 2022 keurde de VN een resolutie goed die stelde dat het recht op een schoon, gezond en duurzaam leefmilieu een mensenrecht is.
Recht op gezondheidszorg
Iedereen heeft recht op voldoende middelen voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin. Daarbij horen ook geneeskundige verzorging en sociale diensten. (artikel 25). Een later verdrag (IVSCR 1966) stelt dat iedereen recht heeft op zo goed mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheid. Dit werd verder uitgewerkt in een latere verdragen en resoluties: mensen hebben recht op goede voorzieningen voor gezondheidszorg, die voor iedereen toegankelijk zijn. Er moet goed opgeleid medisch personeel zijn. Noodzakelijke geneesmiddelen moeten voor iedereen beschikbaar zijn.
Recht op onderwijs
Artikel 26: iedereen heeft recht op onderwijs. Lager onderwijs moet kosteloos zijn én verplicht. Beroepsonderwijs moet algemeen beschikbaar zijn, en hoger onderwijs toegankelijk (dus ook betaalbaar) voor iedereen die er de begaafdheid voor heeft.
Het artikel stelt ook inhoudelijke eisen: het onderwijs moet gericht zijn op de “volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid” en op “de versterking van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden." Onderwijs moet "het begrip, de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties, rassen of godsdienstige groepen bevorderen" en "de werkzaamheden van de Verenigde Naties voor de handhaving van de vrede steunen.”
Vrouwenrechten
Mensenrechten gelden voor alle mensen. Je zou denken dat vrouwenrechten voor zich spreken, maar de praktijk blijkt anders. Daarom keurde de VN in 1978 een ‘Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen’ goed, kortweg ‘vrouwenverdrag’. Later volgden er nog verdragen zoals de ‘Verklaring inzake uitbanning van geweld tegen vrouwen’.
Over abortus staat niets in de UVRM. Wel is er het recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van persoon. Iedereen beschikt vrij over eigen lijf en leven. Dat leven begint bij de geboorte. Daaruit kan je afleiden dat de mensenrechten van de vrouw primeren op de rechten van ongeboren leven in haar buik.
In latere teksten wordt abortus wel vermeld. Zo mogen staten niemand tot abortus dwingen. Ze mogen vrijwillige abortus wel reguleren, zolang het niet raakt het aan alle andere mensenrechten van de vrouw. Staten mogen abortus niet criminaliseren omdat vrouwen dan hun toevlucht moeten nemen tot onveilige abortus.
Kinderrechten
Kinderen zijn natuurlijk de meest kwetsbare mensen, en van hen hangt ook de toekomst van de mensheid af. De verenigde naties aanvaardden in 1959 de ‘Verklaring van de Rechten van het Kind’. Daarin werd bepaald dat elk kind gelijke rechten heeft. Kinderen hebben recht op een naam en nationaliteit, op sociale zekerheid en gezondheidszorg, op liefde, begrip en ouderlijke zorg, op onderwijs en op bescherming tegen mishandeling, uitbuiting en kinderarbeid. Deze verklaring vormde de basis voor het Kinderrechtenverdrag dat in 1989 door de Verenigde Naties werd aangenomen. Daarin werden de kinderrechten verduidelijkt en uitgebreid in maar liefst 54 artikels.
LGBTIQ+ rechten
LBGTIQ+ is een letterwoord om seksuele, gender- en geslachtsdiversiteit aan te duiden. In de UVRM staan de rechten van LGBTIQ+-personen niet letterlijk omschreven. Maar het verdrag is duidelijk: ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren’ (artikel 1). Artikel 2 stelt dat er tussen mensen geen enkel onderscheid gemaakt mag worden, ‘zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status.’
​
Nazi-symbolen voor 'ongewensten'
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens was een reactie op de verschrikkingen van de 2e wereldoorlog. Veel mensen werden onder het fascistische regime vervolgd, gevangengezet en vaak vermoord, enkel en alleen om wie ze waren of om wat ze dachten. Veel artikelen in de UVRM moeten mensen daartegen beschermen. De fascisten gebruikten symbolen die mensen moesten dragen om duidelijk te maken dat ze ‘ongewenst’ waren, en waarom. Het bekendste is de gele davidster voor joden. Zes miljoen Joden werden vermoord, maar ook 5,5 miljoen andere mensen, zoals 2 miljoen zigeuners (bruine driehoek). Homoseksuelen kregen een roze driehoek. Mensen die zich tegen het fascisme verzetten moesten de rode driehoek van politieke gevangenen dragen.
De rode driehoek:
symbool van antifascisme
Mensen die zich tijdens het Nazi-regime tegen het fascisme verzetten werden opgesloten en moesten de rode driehoek dragen. Veel politieke gevangen werden vermoord. Sindsdien is de rode driehoek een symbool tegen fascisme, racisme en tegen uitsluiting en vervolging van mensen om wie ze zijn, waar ze vandaan komen of wat ze denken. Eigenlijk is de rode driehoek zo ook een symbool tegen schending van de mensenrechten. In het huisvandeMens kan je gratis een pin met rode driehoek krijgen.
​